Hukuk sistemimiz miras bırakanın miras üzerinde tam şekilde tasarruf etmesinin önüne geçmiştir. Saklı Pay Nedir ve Saklı Pay Sahibi Mirasçılar Kimlerdir? isimli yazıda belirtmiş olduğum üzere altsoy, sağ kalan eş ve ana-baba saklı paylı mirasçıdır. Miras bırakan sayılan saklı pay mirasçılarının saklı payları üzerinde istediği gibi tasarruf edemez. Eğer miras bırakan saklı paylar üzerinde istediği gibi tasarruf ederse saklı paylı mirasçı tenkis davası açabilir. Tenkis davası saklı payı ihlal edilen saklı paylı mirasçı tarafından lehine kazandırma yapılan kişiye yönelik olarak açılır.
“Tenkis davası Madde 560
Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.
Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.”
Örnek vermek gerekirse Miras bırakanın 2 çocuğu ve eşinin hayatta olduğunu düşünelim. Örneğimizde vefat eden kişinin 3 yasal mirasçısı vardır. Eşin yasal miras payı oranı kanuni düzenleme nedeniyle ¼’tür. Çocuklarında yasal miras pay oranı 3/8’dir. Bu durumda çocukların saklı pay miras oranları 3/16’dır. Sağ kalan eşin saklı pay miras oranı da yasal miras payının tamamıdır yani ¼’tür. Burada miras bırakan bütün malvarlığımı eşime bırakıyorum çocuklarıma mal kalmasın diyemez. Eğer öyle yaparsa çocukları saklı paylarının ihlal edildi iddiası ile sağ kalan eşe tenkis davası açabilirler. Yine başka bir şekilde düşünürsek, miras bırakan bütün mal varlığım çocuklarıma kalsın eşim pay almasın diyerek bütün malvarlığını çocuklarına bırakamaz. Sağ kalan eş saklı paylı mirasçı olduğu için saklı payının ihlal edildi iddiası ile çocuklara karşı tenkis davası açabilir.
Ek olarak belirtmek gerekir ki; her ne kadar kural olarak tenkis davasının sadece saklı paylı mirasçı tarafından açılabileceği kabul edilmiş ise de bazı durumda saklı paylı mirasçının alacaklıları da tenkis davasını açabilir. Ancak bu davayı alacaklıların açabilmesi için ellerinde saklı paylı mirasçının borç ödemeden aciz olduğuna dair belge olması gerekir.
“Madde 562
Miras bırakan, tasarruf edebileceği kısmı aştığında, saklı payı zedelenen mirasçı, iflâsı hâlinde iflâs dairesinin veya mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunan alacaklıların ihtarına rağmen tenkis davası açmazsa, iflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mirasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler.
Mirasçılıktan çıkarılanın çıkarma tasarrufuna itiraz etmemesi durumunda da iflâs idaresi veya alacaklılar, aynı koşullarla tenkis davası açabilirler.”
Tenkis davası açılmasında 2 farklı süre öngörülmüştür. Bu süreler hak düşürücü süre olup kaçırılması halinde telafisi mümkün değildir. Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Ayrıca saklı pay vasiyetname dışında başka bir hukuki işlem ile ihlal edilmiş ise bu durumda da tenkis davası açma hakkı mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
“Hak düşürücü süreler
Madde 571
Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.
Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.”
Son olarak açılacak tenkis davasında tenkis işlemi saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlar arası kazandırmalardan yapılır. Saklı pay üzerindeki hukuka aykırı tasarruf kalkana ve saklı paylı mirasçı hakkına kavuşana kadar tenkis işlemi devam eder.
“Tenkiste sıra
Madde 570
Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır.
Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir.”
Tenkis davası teknik bir konu olması nedeniyle hukuki yola başvurmadan önce mutlaka avukata danışılmalıdır.
Yorum yaz